Tri Giác Siêu Cảm – Một Sự Định Nghĩa Lại (Bài 06)

Thứ năm - 23/10/2025 13:25

Tri Giác Siêu Cảm, còn được gọi là năng lực cảm nhận ngoài giác quan thông thường, từ lâu đã là một trong những huyền đề hấp dẫn nhất của khoa học và triết học. Nó gợi nhắc đến khả năng vượt qua giới hạn của năm giác quan – nhìn thấy, nghe thấy, cảm nhận hoặc thấu hiểu những gì nằm ngoài tầm với của nhận thức thường nhật. Từ linh cảm về một biến cố sắp xảy ra, cho đến trải nghiệm thấu triệt một sự kiện ở nơi xa xôi, tất cả đều thuộc phạm trù Tri Giác Siêu Cảm.

1. Lịch sử khái niệm Tri giác Siêu Cảm

Thuật ngữ Tri Giác Siêu Cảm được đưa vào quỹ đạo khoa học hiện đại bởi Tiến sĩ J. B. Rhine tại Đại học Duke (Hoa Kỳ). Với các công trình Năng lực siêu cảm giác (1937) và Ngoại cảm sau sáu mươi năm (1940), Rhine đã định hình Tri Giác Siêu Cảm như một lĩnh vực nghiên cứu nghiêm túc, được tiến hành trong phòng thí nghiệm, với các thí nghiệm kiểm soát và phân tích thống kê – tách khỏi những câu chuyện huyền bí vốn gắn liền với chủ nghĩa tâm linh.
Câu chuyện về khởi nguyên khái niệm Tri giác Siêu Cảm
Tuy J. B. Rhine đã đưa Tri Giác Siêu Cảm trở thành một thuật ngữ khoa học phổ biến ở Hoa Kỳ, ông không phải là người đầu tiên gieo hạt giống cho ý niệm này. Ngược dòng lịch sử, vào thập niên 1920, bác sĩ nhãn khoa Rudolf Tischner ở Munich đã sử dụng và nghiên cứu khái niệm Tri Giác Siêu Cảm trong bối cảnh y học và tâm linh. Nhưng câu chuyện còn đi xa hơn nữa, trở lại tận năm 1892, khi học giả người Pháp Paul Joire lần đầu tiên mô tả hiện tượng mà ông gọi là ngoại hóa cảm giác.
Joire quan sát thấy trong những thí nghiệm thôi miên và trạng thái xuất thần, một số bệnh nhân có thể biểu hiện năng lực vượt ngoài giác quan vật lý: họ “nhìn” xuyên qua bức tường, “cảm” được sự hiện diện của vật thể trong căn phòng khác, thậm chí “du hành bằng ý thức” để quan sát cảnh vật ở nơi xa xôi rồi mô tả lại với độ chính xác đáng kinh ngạc.
Những câu chuyện này không chỉ gây chấn động giới nghiên cứu cùng thời, mà còn khơi mở viễn tượng mới: rằng con người có thể sở hữu một “cơ quan cảm nhận vô hình”, vượt khỏi khuôn khổ năm giác quan quen thuộc. Hiện tượng ngoại hóa cảm giác, theo cách Joire miêu tả, đã đặt nền móng cho khái niệm Tri giác Siêu Cảm mà sau này Rhine và nhiều nhà nghiên cứu khác tiếp tục khai thác và phát triển.
Giai thoại về Paul Joire và hiện tượng Ngoại hóa Cảm giác
Paris cuối thế kỷ XIX, trong bầu không khí sôi động của những khám phá khoa học và huyền học, một căn phòng thí nghiệm nhỏ trở thành nơi diễn ra những hiện tượng kỳ bí. Paul Joire, học giả người Pháp, ngồi bên bàn ghi chép, trước mặt ông là một bệnh nhân đang trong trạng thái thôi miên sâu. Căn phòng tĩnh lặng, chỉ còn tiếng bút sột soạt trên giấy.
Joire bước đến, lấy một chiếc hộp nhỏ, đặt nó trong phòng bên cạnh và khóa cửa lại. Không một khe hở, không một tín hiệu vật lý nào có thể lọt qua. Ông quay lại, khẽ hỏi bệnh nhân:
“Anh có cảm thấy điều gì ở quanh đây không?”
Người bệnh nhân nhắm mắt, gương mặt thư giãn nhưng trán khẽ nhíu lại. Sau vài giây im lặng, anh đáp bằng giọng chậm rãi:
“Có… một vật thể vuông vức… bằng gỗ… trong đó có những miếng kim loại lạnh.”
Joire lập tức mở cửa, lấy chiếc hộp trở ra. Quả đúng như lời miêu tả: một hộp gỗ bên trong chứa vài món đồ kim loại lấp lánh.
Không dừng lại ở đó, ông tiếp tục một thí nghiệm táo bạo hơn. Lần này, Joire bảo bệnh nhân “rời khỏi thân xác” trong trạng thái xuất thần, rồi “bước” ra ngoài đường phố. Vài phút sau, bệnh nhân bắt đầu kể lại:
“Trên góc phố kia… có một chiếc xe ngựa màu đen, hai con ngựa trắng… Người đánh xe mặc áo khoác dài, đội mũ đen.”
Ngay lập tức, một trợ lý của Joire được cử ra quan sát. Kết quả hoàn toàn trùng khớp với lời kể của bệnh nhân.
Joire gọi hiện tượng này là “ngoại hóa cảm giác” – sự phóng chiếu của cảm nhận vượt ra ngoài cơ thể vật lý. Những ghi chép tỉ mỉ này sau đó đã trở thành nền tảng cho khái niệm mà ngày nay chúng ta gọi là Tri giác Siêu Cảm.
Chính những giai thoại như thế đã khiến giới khoa học và công chúng bấy giờ vừa kinh ngạc vừa tranh luận sôi nổi: liệu đây là ảo giác thôi miên, hay bằng chứng cho thấy con người thực sự có thể mở rộng biên giới của tri giác?
Trong căn phòng tối, ngọn đèn dầu hắt ánh sáng vàng nhạt lên khuôn mặt lặng yên của bệnh nhân. Hơi thở chậm rãi, đôi mắt nhắm nghiền, thân thể bất động trên chiếc ghế dài. Nhưng từ nơi lồng ngực anh, một làn sáng mờ ảo bắt đầu lan tỏa, như khói bạc bồng bềnh trong đêm.
Từng sợi ánh sáng mong manh, như những sợi tơ linh hồn, chậm rãi kéo dài ra ngoài, xuyên qua bức tường đá dày. Chúng mở ra một con đường vô hình, dẫn lối cho hình thể bán trong suốt của người bệnh – một thân thể tinh tế tách khỏi nhục thân.
Trong trạng thái thôi miên sâu, linh hồn ấy bước đi giữa hai thế giới: một nửa vẫn gắn liền với cơ thể vật chất, nửa kia đã bước ra ngoài đường phố Paris cuối thế kỷ XIX. Ở đó, những hình ảnh mờ ảo hiện ra: chiếc xe ngựa đen với hai con ngựa trắng, ánh đèn đường run rẩy trong màn sương, và người đánh xe khoác áo choàng tối màu.
Tất cả như thể được dệt bằng ánh sáng và ký ức – không hoàn toàn thật, nhưng cũng chẳng hề ảo. Con người ấy, trong khoảnh khắc kỳ lạ, trở thành cây anten sống, đón bắt những làn sóng tri thức vượt khỏi giác quan thông thường, mở ra cho Joire và cho cả nhân loại một cánh cửa bước vào miền tri giác siêu cảm.
Những ghi chép này, sau đó, được Eric J. Dingwall hệ thống trong bộ “Những hiện tượng dị thường trong trạng thái thôi miên“, cho thấy Tri Giác Siêu Cảm không phải là hiện tượng quá hiếm, mà là tiềm năng có thể khai mở.

2. Ngoại hóa cảm giác và Tri giác Siêu Cảm – Hai cách tiếp cận

Nếu Tri Giác Siêu Cảm trong định nghĩa khoa học của Rhine mang tính khái niệm, trung tính và thiên về lý trí, thì ngoại hóa cảm giác lại là một hình ảnh sống động, gợi mở trải nghiệm trực giác.
• Khi nói “hãy dùng Tri Giác Siêu Cảm”, hiếm ai lập tức trải nghiệm được điều gì.
• Nhưng nếu hướng sự chú ý vào “ngoại hóa cảm giác” – tức cảm thấy “cái ngoài da” – nhiều người sẽ chạm đến những kinh nghiệm quen thuộc: linh cảm về nguy hiểm nơi ngã rẽ, hay trực giác về người thân đang gặp biến cố ở phương xa.
Tri Giác Siêu Cảm mang tính khái niệm, trong khi ngoại hóa cảm giác khơi gợi sự trải nghiệm trực tiếp. Nếu tâm lý học hiện đại nối tiếp hướng nghiên cứu này, bức tranh khoa học nhận thức hôm nay có lẽ đã khác.

3. Một dịch sai định mệnh

Năm 1923, Eugene Osty, giám đốc Viện Cận Tâm lý Quốc tế (Paris), xuất bản “Sự hiểu biết vượt ngoài bình thường”. Tác phẩm tập hợp những trường hợp ngoại cảm có khả năng cảm nhận sự kiện xa xôi, thậm chí nhìn thấy tương lai. Nhưng khi dịch sang tiếng Anh, tựa đề lại thành “Những năng lực siêu thường ở con người”, khiến nội dung bị lệch hướng.
Vì vậy, bản dịch đúng phải là Tri thức siêu thường – hàm ý nhấn mạnh không chỉ năng lực, mà cả dòng thông tin siêu thường mà con người có thể tiếp cận. Chính từ đây, ta có thể định nghĩa lại:
Tri giác Siêu Cảm là quá trình ngoại hóa cảm giác, qua đó con người tiếp nhận dòng thông tin siêu thường và đưa nó vào ý thức mà không cần đến các giác quan vật lý.

4. Từ Tri Giác Siêu Cảm đến “Thông tin Sinh học”

Bạn đưa đoạn này rất súc tích, tôi xin điều chỉnh và phát triển thêm để nó vừa mang tính học thuật, vừa có sức thuyết phục và lôi cuốn hơn:
Góc nhìn hiện đại: Từ Tri Giác Siêu Cảm đến “Thông tin Sinh học”
Trong nhiều thập niên gần đây, các nhà khoa học Nga đã có một bước chuyển quan trọng: họ hầu như không còn sử dụng khái niệm Tri giác Siêu Cảm như trong truyền thống phương Tây, mà thay vào đó ưa chuộng một thuật ngữ mới – “Thông tin Sinh học”
Điểm mạnh của khái niệm này nằm ở sự trung tính và khoa học: nó nhấn mạnh đến “thông tin” – tức là nội dung, dữ liệu hay tri thức mà con người tiếp nhận – thay vì tập trung vào “khả năng” hay “năng lực siêu nhiên”, vốn dễ bị tranh cãi hoặc gắn với màu sắc thần bí.
Theo cách tiếp cận này, những hiện tượng như thần giao cách cảm, thấu thị, tiên tri, ngoại cảm… đều không còn được phân tách thành những “khả năng” riêng biệt. Chúng chỉ được xem như các phương thức khác nhau để tiếp nhận và xử lý cùng một dòng thông tin siêu thường vốn hiện diện trong vũ trụ.
Sự thay đổi ngôn ngữ này không chỉ mang tính hình thức. Nó mở ra một khung khái niệm thống nhất và thực tiễn hơn:
• Thống nhất vì gom lại những hiện tượng vốn rời rạc thành một cơ chế chung – tiếp nhận thông tin ngoài giác quan.
• Thực tiễn vì cho phép nghiên cứu các hiện tượng này dưới góc độ dòng chảy dữ liệu, thay vì gắn chúng với những nhãn mác siêu hình.
Chính vì vậy, “Thông tin Sinh học” ngày càng trở thành một từ khóa quan trọng trong các nghiên cứu tiên phong của Nga và Đông Âu, mở đường cho những mô hình giải thích mới về năng lực tri giác vượt ngoài giới hạn giác quan.

So sánh hai trường phái: Tri Giác Siêu Cảm phương Tây và Thông tin Sinh học của Nga

Trong lịch sử nghiên cứu về hiện tượng ngoại cảm, phương Tây và Nga đã chọn hai con đường tư duy khác nhau – phản ánh hai nền văn hóa khoa học và triết học đối lập.

1. Phương Tây – Tri Giác Siêu Cảm.

            •           Đặc trưng: Tập trung vào “năng lực siêu nhiên” của cá nhân. Tri Giác Siêu Cảm được xem như một khả năng đặc biệt – đọc ý nghĩ, nhìn xa, tiên tri, ngoại cảm…
            •           Phương pháp: Tiến hành các thí nghiệm trong phòng lab, thường là các bài kiểm tra đoán thẻ “Bộ bài thử ngoại cảm”, tung xúc xắc, “Khả năng quan sát từ xa bằng tri giác siêu cảm”. Mục tiêu là tìm ra bằng chứng thống kê cho thấy sự tồn tại của khả năng vượt ngoài xác suất ngẫu nhiên.
            •           Ưu điểm: Mang tính thử nghiệm, có tiêu chuẩn khoa học, giúp Tri Giác Siêu Cảm bước ra khỏi vùng mờ của “tâm linh”.
            •           Hạn chế: Vì chỉ tập trung vào khả năng cá nhân, Tri Giác Siêu Cảm dễ bị gắn mác huyền bí. Các kết quả thường khó lặp lại, dẫn đến hoài nghi và tranh cãi trong cộng đồng khoa học.

2. Của Nga – Thông tin Sinh học.

            •           Đặc trưng: Tập trung vào “nội dung thông tin” thay vì năng lực. Theo đó, mọi hiện tượng ngoại cảm đều là cách con người tiếp cận một trường thông tin phổ quát tồn tại trong vũ trụ.
            •           Phương pháp: Thay vì chỉ thống kê xác suất, họ nghiên cứu mối quan hệ giữa ý thức – sinh học – trường năng lượng. Các khái niệm như trường xoắn, sinh học năng lượng được sử dụng để giải thích cơ chế.
            •           Ưu điểm: Mang tính hệ thống, bao quát và gắn liền với các lý thuyết vật lý, sinh học, giúp Tri Giác Siêu Cảm trở nên gần gũi với khoa học đương đại.
            •           Hạn chế: Khái niệm “trường thông tin” còn trừu tượng, khó đo lường trực tiếp, dễ bị coi là giả thuyết siêu hình nếu thiếu công cụ thực nghiệm.

3. So sánh đối chiếu

            •           Tri Giác Siêu Cảm phương Tây: nhìn hiện tượng như kỹ năng cá nhân.
            •           Thông tin Sinh học phương Nga: nhìn hiện tượng như cơ chế phổ quát của vũ trụ.
            •           Tri Giác Siêu Cảm thiên về “từng cái cây” (thí nghiệm lẻ tẻ), còn Thông tin Sinh học cố gắng phác họa “cả khu rừng” (tổng thể).
            •           Tri Giác Siêu Cảm gợi tính huyền bí cá nhân, Thông tin Sinh học mở ra triển vọng khoa học liên ngành (vật lý, sinh học, tâm lý, thần kinh học).
Có thể nói, nếu phương Tây đi tìm “liệu con người có năng lực siêu nhiên không?”, thì người Nga lại hỏi:
“Thông tin nào đang tồn tại trong vũ trụ, và ý thức con người tiếp cận nó bằng cách nào?”
Đặt hai hướng này cạnh nhau, ta thấy bức tranh toàn diện hơn: Tri Giác Siêu Cảm không chỉ là trò chơi xác suất trong phòng thí nghiệm, mà là một phần của mạng lưới tri thức siêu thường mà con người, ở những điều kiện đặc biệt, có thể khai mở và tiếp nhận.

4.Ba cấp độ Tri Giác Siêu Cảm: Cứng – Bán mềm – Mềm

Ba dạng Tri Giác Siêu Cảm theo cách tiếp cận “Thông tin Sinh học”

Dựa trên khái niệm thông tin sinh học, năng lực tri giác siêu cảm có thể được phân loại thành ba cấp độ, phản ánh ba chiều kích khác nhau trong cách con người tiếp nhận và xử lý thông tin siêu thường.
1. Tri Giác Siêu Cảm kết nối cứng
            •           Đặc điểm: Mang lại thông tin có thể kiểm chứng ngay tức thì bằng thực tại vật lý.
            •           Ví dụ: Một người trong trạng thái xuất thần “nhìn thấy” vật thể trong phòng khác, sau đó mở cửa kiểm tra và xác nhận hoàn toàn chính xác.
            •           Ý nghĩa: Đây là dạng Tri Giác Siêu Cảm dễ nghiên cứu nhất vì có thể tiến hành thí nghiệm lặp lại, đo lường và kiểm chứng bằng bằng chứng khách quan.
            •           Giá trị khoa học: Là nền tảng để Tri Giác Siêu Cảm được công nhận trong phạm vi nghiên cứu chính thống, vì nó cho phép áp dụng quy trình khoa học thực nghiệm (quan sát – giả thuyết – kiểm chứng).
2. Tri Giác Siêu Cảm kết nối bán mềm
            •           Đặc điểm: Mang lại ý tưởng, tri thức hoặc cảm hứng sáng tạo, không thể xác minh ngay lập tức, nhưng có thể chứng minh qua kết quả khách quan sau này.
            •           Ví dụ: Một nhà khoa học trong giấc mơ hoặc trạng thái trực giác “nhận” được ý tưởng cho một công thức toán học mới, hay một kỹ sư bỗng có hình ảnh về một cỗ máy chưa từng tồn tại, sau này biến thành phát minh thực tế.
            •           Ý nghĩa: Tri Giác Siêu Cảm ở cấp độ này đóng vai trò như một “kênh cảm hứng” nối con người với “kho thông tin sáng tạo vũ trụ”. Nó giải thích tại sao nhiều phát minh vĩ đại hoặc tác phẩm nghệ thuật kiệt xuất thường được gắn với trực giác hoặc “tia chớp ý tưởng”.
            •           Giá trị khoa học – nghệ thuật: Giúp lý giải nguồn gốc của sáng tạo vượt trội, khuyến khích nghiên cứu giao thoa giữa thần kinh học, tâm lý học sáng tạo và cận tâm lý học.
3. Tri Giác Siêu Cảm kết nối mềm
            •           Đặc điểm: Liên quan đến lĩnh vực siêu hình và huyền học, nơi thông tin không thể xác minh bằng chuẩn mực khoa học thông thường.
            •           Ví dụ:
            •           Tiên tri về những sự kiện trong tương lai.
            •           Truy cập “trường năng lượng vũ trụ” – một dạng “ngân hàng ký ức vũ trụ” chứa toàn bộ dấu ấn của quá khứ và tương lai.
            •           Giao tiếp với các “bậc Thầy” hoặc thực thể ở chiều kích khác.
            •           Ý nghĩa: Đây là cấp độ Tri Giác Siêu Cảm gắn liền với trải nghiệm tâm linh và huyền bí, thường xuất hiện trong tôn giáo, huyền học, hoặc thực hành tâm linh cổ xưa.
            •           Giá trị triết học – tinh thần: Dù khó chứng minh khoa học, nhưng nó mở ra tầm nhìn về mối quan hệ giữa con người và vũ trụ, giúp con người tìm thấy ý nghĩa siêu việt trong đời sống.
Tổng hợp ba cấp độ
            •           Kết nối cứng: Có thể chứng minh ngay → khoa học thực nghiệm.
            •           Kết nối bán mềm: Có thể chứng minh sau → sáng tạo, phát minh, nghệ thuật.
            •           Kết nối mềm: Khó chứng minh → lĩnh vực siêu hình, triết học, huyền học.
Có thể hình dung ba cấp độ này như ba vòng đồng tâm:
            •           Vòng trong cùng (kết nối cứng) là nền tảng khoa học.
            •           Vòng giữa (kết nối bán mềm) là cầu nối giữa khoa học và sáng tạo.
            •           Vòng ngoài (kết nối mềm) mở rộng ra cõi siêu hình và tâm linh.
Minh họa siêu thực kết hợp tâm linh:
Một hình ảnh gợi ý có thể là ba vòng ánh sáng đồng tâm tỏa ra từ ngực một con người đang ngồi thiền:
            •           Vòng sáng trong cùng chiếu thẳng vào một vật thể cụ thể – biểu tượng cho Tri Giác Siêu Cảm kết nối cứng.
            •           Vòng sáng giữa mở rộng thành những ký hiệu toán học, bản nhạc, hình ảnh máy móc – biểu tượng cho Tri Giác Siêu Cảm bán mềm (sáng tạo).
            •           Vòng sáng ngoài cùng loang ra vũ trụ bao la, nơi lơ lửng các hình ảnh siêu hình – bậc thầy tâm linh, hồ sơ Akashic, những viễn tượng vũ trụ – biểu tượng cho Tri Giác Siêu Cảm kết nối mềm.
Tri Giác Siêu Cảm kết nối cứng giúp rèn luyện sự tự tin và đặt nền tảng vững chắc. Từ đó, hai loại còn lại có điều kiện để phát triển một cách sâu sắc hơn.

6. Một định nghĩa tổng hợp

Từ tất cả những dữ liệu và phân tích trên, có thể định nghĩa Tri Giác Siêu Cảm như sau:
Tri giác siêu cảm là khả năng ngoại hóa cảm giác, mở rộng biên giới nhận thức ra ngoài thân xác để tiếp nhận, xử lý và đưa vào ý thức những dòng thông tin siêu thường tồn tại trong không gian – tâm thức, vượt ngoài giới hạn của các giác quan vật lý.
Tri Giác Siêu Cảm vừa là lĩnh vực nghiên cứu khoa học, vừa là một con đường trải nghiệm cá nhân – nơi trực giác, cảm nhận tinh tế và tri thức vũ trụ gặp gỡ.

Nhà Cảm xạ học Dr. Dư Quang Châu
GS.TS DD- Y Dược Học Cổ truyền.

Ý kiến bạn đọc

Bạn cần đăng nhập với tư cách là Thành viên chính thức để có thể bình luận

TẦM NHÌN – SỨ MỆNH – GIÁ TRỊ CỐT LÕI của Viện Phát triển Nguồn nhân lực và Y Dược học Cổ truyền

🔭 TẦM NHÌN Viện Phát triển Nguồn nhân lực và Y Dược học Cổ truyền hướng tới mục tiêu trở thành hệ sinh thái trị liệu và giáo dục y học cổ truyền uy tín hàng đầu Việt Nam, đồng thời lan tỏa phương pháp sống thuận tự nhiên – chữa lành không dùng thuốc ra cộng đồng trong nước và quốc tế. Chúng tôi...