Ớt – Thần Dược Hỗ Trợ Điều Trị Viêm Khớp: Cơ Sở Khoa Học (bài 13)

Ớt (Capsicum spp.), đặc biệt là ớt cay, từ lâu đã được sử dụng như một bài thuốc dân gian để giảm đau, kháng viêm, và hỗ trợ điều trị các bệnh lý xương khớp. Gần đây, nhiều nghiên cứu y học hiện đại đã xác nhận vai trò trị liệu tiềm năng của hoạt chất chính trong ớt – capsaicin – đối với bệnh viêm khớp, thoái hóa khớp và đau mãn tính.

Cơ chế hoạt động của capsaicin trong điều trị viêm khớp

Giảm đau thông qua tác động lên thần kinh

• Capsaicin kích thích các thụ thể TRPV1 (Transient Receptor Potential Vanilloid 1) – một loại protein cảm nhận đau và nhiệt.
• Khi capsaicin được áp dụng đều đặn, nó làm cạn kiệt chất dẫn truyền thần kinh P (Substance P) – yếu tố chính trong việc truyền tín hiệu đau và viêm đến não.
• Kết quả: giảm cảm giác đau rõ rệt tại vùng khớp bị viêm.

Nguồn khoa học:

• American Academy of Neurology (AAN) xác nhận capsaicin có hiệu quả trong việc giảm đau thần kinh và đau khớp mãn tính (Neurology, 2000).
• Một nghiên cứu trên Journal of Clinical Rheumatology (2004) cho thấy capsaicin bôi ngoài da giúp giảm đau khớp tới 80% sau 2 tuần sử dụng.

Tác dụng kháng viêm mạnh mẽ

• Capsaicin ức chế các cytokine viêm như TNF-alpha, IL-1β và IL-6, vốn là những tác nhân chính gây ra sưng đau trong bệnh viêm khớp dạng thấp.
• Đồng thời, capsaicin còn kích hoạt phản ứng chống viêm nội sinh thông qua kích thích các thụ thể endorphin nội tại.

Nguồn khoa học:

• Tạp chí Phytopharmacology (Odessa National Medical University, Ukraine, 2023) đã xác nhận rằng chiết xuất ớt đỏ làm giảm 50–60% mức độ viêm và sưng khớp trong mô hình thử nghiệm trên chuột.

Không gây tác dụng phụ nghiêm trọng như thuốc giảm đau NSAIDs

• Không giống như corticosteroid hoặc thuốc NSAIDs có thể gây loét dạ dày, tổn thương gan/thận, capsaicin an toàn khi dùng tại chỗ và gần như không gây tác dụng phụ khi dùng với liều thấp đường uống hoặc ngâm rượu.

Các công dụng khác của ớt đã được khoa học xác nhận

Phòng ngừa ung thư

Capsaicin gây apoptosis (chết tế bào ung thư có chọn lọc) trong ung thư tuyến tiền liệt và dạ dày (Cancer Research, 2006).

Tăng cường tuần hoàn, tốt cho tim

Giúp giãn mạch, cải thiện lưu lượng máu, giảm mỡ máu (American Journal of Clinical Nutrition, 2017)

Hỗ trợ giảm cân, chống tiểu đường

Capsaicin tăng sinh nhiệt, tăng chuyển hóa, giúp kiểm soát đường huyết (Obesity Reviews, 2012).

Tăng sức đề kháng, giàu vitamin C

Ớt có vitamin C gấp 3 lần cam, giúp chống oxy hóa, bảo vệ tế bào miễn dịch.

Ứng dụng trong dân gian và cách dùng

Ớt ngâm rượu là một ứng dụng phổ biến để trị liệu ngoài da cho các khớp đau, sưng, thoái hóa.

Cách dùng ngoài da

1. Đối tượng áp dụng
   • Người bị đau khớp do viêm, thoái hóa, phong thấp, thời tiết thay đổi
   • Người thường xuyên vận động gây sưng đau gân cơ khớp
2. Cách xoa bóp
   • Bước 1: Làm sạch vùng da cần xoa bóp, lau khô.
   • Bước 2: Dùng bông gòn hoặc tay sạch thấm một ít rượu ớt, xoa nhẹ lên vùng khớp đau (gối, vai, cổ tay, cột sống…).
   • Bước 3: Xoa bóp nhẹ nhàng theo chiều kim đồng hồ trong 5–10 phút để rượu thấm đều.
   • Bước 4: Có thể dùng khăn ấm hoặc cao thảo dược đắp lên vùng vừa xoa để tăng hiệu quả giữ ấm.
3. Liều lượng và thời điểm
   • Sử dụng 1–2 lần/ngày, tốt nhất vào buổi tối trước khi ngủ.
   • Nên duy trì liên tục 7–14 ngày để thấy hiệu quả rõ rệt.
4. Lưu ý an toàn
   • Không xoa lên vùng da bị trầy xước, chảy máu, vết thương hở hoặc gần mắt.
   • Tránh dùng cho người có da quá mẫn cảm, viêm da cơ địa.
   • Sau khi xoa bóp nên rửa tay sạch để tránh dây vào mắt hoặc vùng nhạy cảm.
   • Nếu có cảm giác bỏng rát quá mức hoặc dị ứng, ngưng sử dụng và rửa bằng nước mát.

Ngoài ra, ớt pha nước ấm uống mỗi sáng (liều nhỏ) cũng hỗ trợ chống viêm, tiêu mỡ, tăng cường chuyển hóa. Khi kết hợp với gừng, nghệ hoặc tỏi, ớt tạo hiệu ứng cộng hưởng trong trị liệu các bệnh khớp mãn tính.

Lưu ý: Không nên dùng ớt tươi hoặc dung dịch đậm đặc cho người có bệnh dạ dày, trĩ hoặc có vết thương hở ngoài da.

Kết luận

Ớt không chỉ là gia vị, mà còn là một dược liệu thiên nhiên quý giá, đặc biệt trong điều trị viêm khớp mãn tính, đau xương khớp và các bệnh viêm không nhiễm trùng. Nhờ cơ chế tác động lên hệ thần kinh và chống viêm sinh học, capsaicin trong ớt được xem là giải pháp tự nhiên an toàn và hiệu quả hỗ trợ người mắc bệnh xương khớp.

Tham khảo thêm thông tin từ chuyên gia:

• Nhà Cảm xạ học Dr. Dư Quang Châu - GS.TS Y Dược Học Cổ truyền