Công Dụng Tuyệt Vời Của Nước Quả Nhàu Dư Quang Châu – Món Quà Từ Thiên Nhiên (Bài 24)

Cây Nhàu (tên khoa học: Morinda citrifolia L.) là một cây thuốc nam quen thuộc, mọc hoang và được trồng ở nhiều vùng nhiệt đới, đặc biệt phổ biến tại miền Nam Việt Nam. Trong dân gian, các bộ phận của cây Nhàu, từ rễ, thân, lá đến quả, đều được sử dụng làm thuốc. Đặc biệt, Quả Nhàu (Noni fruit) từ lâu đã được biết đến với nhiều công dụng quý trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh lý mạn tính.

Ngày nay, với sự phát triển của khoa học, Quả Nhàu được bào chế thành nhiều dạng tiện dụng như Nước quả Nhàu (ví dụ như Nước quả Nhàu Dư Quang Châu), giúp người dùng dễ dàng tiếp cận với nguồn dược liệu này. Tuy nhiên, để hiểu đúng và dùng đúng, chúng ta cần phân tích rõ giá trị của vị thuốc này dựa trên cả nền tảng y học cổ truyền (YHCT) và các bằng chứng y học hiện đại. Bài viết này sẽ tập trung luận giải về công dụng của Quả Nhàu trong việc bồi bổ cơ thể, hỗ trợ xương khớp và ổn định các rối loạn mạn tính.

Đặc tính của Quả Nhàu theo lý luận Y học Cổ truyền

Trước khi đi vào các công dụng cụ thể, việc phân tích đặc tính của vị thuốc theo YHCT là vô cùng quan trọng.

Theo các tài liệu y văn, Quả Nhàu (khi chín) có vị ngọt, chát, tính bình (một số tài liệu ghi tính ôn).

Quả Nhàu chủ yếu quy vào hai kinh Thận và Đại trường.

Chính nhờ những đặc tính này, công năng chính của Quả Nhàu được xác định là: Nhuận tràng thông tiện, Trừ phong thấp, Hoạt huyết hóa ứ, và Chỉ thống (giảm đau). YHCT thường dùng Quả Nhàu để điều trị các chứng "Tý" (đau nhức xương khớp do phong thấp), chứng táo bón, hoặc hỗ trợ trong các trường hợp huyết ứ gây đau.

Phân tích chuyên sâu các công dụng chính của Quả Nhàu

Dựa trên nền tảng y lý cổ truyền, kết hợp với các phát hiện của y học hiện đại, chúng ta có thể luận giải các tác dụng chính của Quả Nhàu và các chế phẩm từ nó một cách rõ ràng.

Tác dụng Trừ phong thấp, Chỉ thống (Giảm đau xương khớp)

Đây là một trong những công dụng được đánh giá cao nhất của Quả Nhàu. Theo bệnh học YHCT, các bệnh lý đau nhức xương khớp, viêm khớp, thoái hóa khớp... đều thuộc phạm trù "Chứng Tý". Nguyên nhân là do Vệ khí (sức đề kháng) của cơ thể suy giảm, tạo điều kiện cho các yếu tố "Phong - Hàn - Thấp" (tà khí từ bên ngoài) xâm nhập vào kinh lạc, cơ, khớp, làm cho khí huyết bị bế tắc, không thông. Khi khí huyết không thông sẽ gây ra đau (theo nguyên lý "thống tắc bất thông").

Quả Nhàu với vị cay nhẹ (tân), tính bình/ôn, có khả năng khu phong, trừ thấp, hoạt huyết. Vị cay giúp phát tán tà khí, tính ôn giúp làm ấm kinh lạc, và khả năng hoạt huyết giúp đả thông sự bế tắc tại khớp. Khi kinh lạc được thông suốt ("thông tắc bất thống"), các triệu chứng sưng, viêm, đau nhức sẽ thuyên giảm. Đây là lý do vì sao người lớn tuổi, người bị thoái hóa khớp, viêm khớp dạng thấp sử dụng nước Nhàu đều đặn có thể cảm nhận sự cải thiện rõ rệt về vận động, giúp xương khớp chắc khỏe hơn.

Tác dụng Nhuận tràng, điều hòa tiêu hóa (Công năng quy kinh Đại trường)

Quả Nhàu thể hiện rõ tác dụng "hai chiều" độc đáo đối với hệ tiêu hóa, điều này phụ thuộc vào cách bào chế. Khi quy vào kinh Đại trường, nó giúp điều hòa chức năng truyền tống của ruột.

Đối với chứng Táo bón: Quả Nhàu chín và các chế phẩm nước ép (như Nước quả Nhàu Dư Quang Châu) có tác dụng Nhuận tràng thông tiện. Y học hiện đại tìm thấy trong dịch ép quả Nhàu có các chất xơ hòa tan và một số hợp chất (như anthraquinon với hàm lượng vừa phải) giúp kích thích nhu động ruột, làm mềm phân. Do đó, sử dụng 1-2 muỗng nước ép Nhàu mỗi ngày có thể cải thiện hiệu quả tình trạng táo bón kinh niên.

Đối với chứng Tiêu chảy, Kiết lỵ: Ngược lại, khi dùng Quả Nhàu già (chưa chín) đem nướng, vị chát (sáp) trong quả sẽ tăng lên. Tác dụng "sáp trường chỉ tả" (làm se niêm mạc ruột, cầm tiêu chảy) sẽ được phát huy. Đây là một bài thuốc chữa bệnh dân gian kinh điển để điều trị nhanh các chứng tiêu chảy, lỵ.

Vai trò hỗ trợ Tim mạch và Ổn định huyết áp

Các bệnh lý tim mạch và cao huyết áp ngày càng phổ biến. Y học hiện đại đã tìm thấy trong Quả Nhàu hai hoạt chất quan trọng là Rutin và Scopoletin. Rutin là một flavonoid có tác dụng làm tăng sức bền, giảm tính thấm của thành mạch, giúp thành mạch dẻo dai hơn. Scopoletin lại có tác dụng làm giãn nở mạch máu, từ đó giúp điều hòa và làm hạ huyết áp một cách tự nhiên.

Dưới góc nhìn YHCT, cao huyết áp thường liên quan đến sự mất cân bằng của Tạng Can (Can dương thượng cang) và Tạng Thận (Thận âm hư). Quả Nhàu với khả năng quy kinh Thận, hỗ trợ tư bổ Thận âm, đồng thời tác dụng hoạt huyết giúp giải quyết tình trạng "huyết ứ", làm cho máu lưu thông tốt hơn, giảm áp lực lên thành mạch. Khi huyết áp ổn định, mỡ máu (mà YHCT gọi là "Đàm thấp") được kiểm soát, tuần hoàn máu cải thiện, trái tim sẽ khỏe mạnh hơn, cơ thể cảm thấy nhẹ nhàng, khoan khoái.

Công dụng với bệnh Tiểu đường (Chứng Tiêu khát)

Bệnh tiểu đường trong YHCT thuộc "Chứng Tiêu khát", với nguyên nhân cốt lõi là do "Âm hư táo nhiệt" (Phế, Vị, Thận âm hư). Quả Nhàu, với tính bình, vị ngọt chát, có tác dụng tư bổ Thận âm, sinh tân chỉ khát (sinh nước bọt, giảm cảm giác khát), giúp cân bằng lại phần Âm dịch bị hao tổn trong cơ thể.

Các nghiên cứu hiện đại cũng chỉ ra rằng, dịch chiết Quả Nhàu có khả năng làm tăng độ nhạy của tế bào với insulin, giúp cơ thể sử dụng đường glucose hiệu quả hơn, từ đó góp phần làm giảm và ổn định đường huyết. Hơn nữa, việc chứa nhiều vitamin (A, B) và các chất chống oxy hóa (beta-caroten) trong Quả Nhàu còn giúp nâng cao thể trạng chung (Phù chính), giảm mệt mỏi, và ngăn ngừa các biến chứng mạn tính của bệnh tiểu đường.

Tác dụng Phù chính (Tăng cường miễn dịch) và Thanh nhiệt giải độc

"Phù chính" là một pháp trị quan trọng của YHCT, nghĩa là nâng cao Chính khí (sức đề kháng) của cơ thể. Khi Chính khí mạnh, tà khí (vi khuẩn, virus, độc tố) khó có thể xâm nhập. Quả Nhàu được chứng minh là rất giàu Flavonoid, một nhóm chất có hoạt tính sinh học cao, giúp kích thích hoạt động của các tế bào miễn dịch, nâng cao sức đề kháng.

Đặc biệt, đối với tác hại của khói thuốc (mà YHCT gọi là "Nhiệt độc" làm hao tổn Phế âm), các nghiên cứu đã chỉ ra rằng các chất chống oxy hóa mạnh và Polysaccharide trong Quả Nhàu giúp trung hòa một lượng lớn gốc tự do. Chỉ cần dùng một lượng nhỏ nước ép Nhàu mỗi ngày có thể giảm đáng kể các gốc tự do gây hại cho phổi và tim mạch. Khả năng ức chế các tế bào bất thường (ung thư) cũng được ghi nhận trong các nghiên cứu sơ bộ, đây chính là biểu hiện cao nhất của năng lực "Phù chính khu tà" (nâng đỡ cơ thể, loại bỏ mầm bệnh).

Công dụng Dưỡng da, làm đẹp (Bổ Phế, Nhuận da)

Theo YHCT, "Phế chủ bì mao" (Phổi chủ quản lý da lông) và "Đại trường dữ Phế tương biểu lý" (Đại trường và Phổi có quan hệ trong - ngoài). Da có đẹp, sáng, nhuận hay không phụ thuộc rất lớn vào Phế khí có thông suốt và Đại trường có sạch sẽ hay không.

Quả Nhàu, với tác dụng Nhuận tràng (giúp Đại trường thải độc tố) và khả năng hoạt huyết (đưa huyết đến nuôi dưỡng da), đã gián tiếp giúp làm đẹp da từ bên trong. Khi độc tố ở đường ruột được đào thải, tình trạng mụn nhọt, viêm da, dị ứng (thường do "Thấp nhiệt" ở bên trong) sẽ giảm bớt. Y học hiện đại cũng phát hiện dịch chiết Nhàu giúp kích thích sản xuất collagen, làm tăng độ đàn hồi, mờ nếp nhăn, giúp da trẻ trung và sáng khỏe.

Hướng dẫn sử dụng và một số lưu ý quan trọng

Quả Nhàu là một vị thuốc lành tính, tuy nhiên để phát huy tối đa hiệu quả, việc sử dụng cần đúng liều lượng. Đối với các chế phẩm dạng nước ép (như Nước quả Nhàu Dư Quang Châu), liều lượng khuyến nghị thông thường là từ 1 đến 2 thìa ăn canh (tương đương 15-30ml) mỗi ngày.

Thời điểm uống tốt nhất là sau bữa ăn để hỗ trợ tiêu hóa và hấp thu. Người dùng có thể uống trực tiếp, hoặc pha loãng với nước ấm, kết hợp thêm một chút mật ong để tăng hương vị và tăng cường tác dụng bổ dưỡng.

Cần lưu ý, do Quả Nhàu (dạng nước ép) có tính nhuận tràng, những người có thể tạng Tỳ Vị hư hàn (lạnh bụng, ăn đồ sống lạnh hay bị tiêu chảy) nên thận trọng khi sử dụng, có thể bắt đầu với liều lượng thấp. Người bị tiêu chảy không nên dùng nước ép mà nên dùng quả nướng như đã phân tích ở trên.

Quả Nhàu (Noni) không chỉ là một loại trái cây dân dã mà còn là một vị thuốc quý với nhiều ứng dụng trong y học cổ truyền. Với các công năng chính là Trừ phong thấp, Nhuận tràng, Hoạt huyết, Chỉ thống, Quả Nhàu giải quyết hiệu quả các vấn đề cốt lõi của nhiều bệnh lý mạn tính như đau nhức xương khớp, cao huyết áp, tiểu đường và rối loạn tiêu hóa.

Sự phát triển của y học hiện đại và các chế phẩm tiện dụng như Nước quả Nhàu Dư Quang Châu đã giúp đưa công dụng của Quả Nhàu đến gần hơn với người tiêu dùng. Việc kiên trì sử dụng vị thuốc này một cách điều độ, khoa học chính là giải pháp hữu hiệu để "Phù chính", nâng cao sức khỏe tổng thể và duy trì một cơ thể dẻo dai, tinh thần sảng khoái.

Nhà Cảm xạ học Dr. Dư Quang Châu
GS.TS DD- Y Dược Học Cổ truyền